Kobiety współtworzyły historię, to ich praca, myśli, odkrycia i czyny złożyły się na dzieje ludzkości. Historia Polski i jej burzliwe dzieje, a szczególnie ostatnie 250 lat są wyjątkowe, naznaczone powstaniami, z których najważniejsze to: kościuszkowskie, listopadowe, styczniowe i wielkopolskie.
Szczególnie w wieku XIX i XX ukształtował się obraz kobiety – Polki , mądrej, silnej, zaradnej. Mężczyźni uczestniczyli w powstaniach zajmowali się polityką i wojaczką, a kobiety dbały o majątek, o wychowanie patriotyczne dzieci i pomagały powstańcom – dostarczały żywność, opatrywały rany opiekowały się rannymi. Towarzyszyły swoim bliskim w zsyłce na Sybir, a jeśli zostawały to nie tylko troszczyły się o majątek, ale wskazywały jak postępować w życiu społecznym, religijnym, przekazywały polską mowę i kulturę. Do najwybitniejszych kobiet tego okresu należą: Emilia Plater, pochodziła z Wilna w męskim przebraniu, uczestniczyła w powstaniu listopadowym, gdzie została uznana za wodza powstańców. Wykazywała się szczególnym męstwem i odwagą , jednak wyczerpana trudami walki, głodem i bezsennością, zmarła przed końcem powstania w 1831 r. w wieku 25 lat. Siłaczki , kobiety wykształcone krzewiące polskość i oświatę wśród ludu, były to m. in: Filipina Płaskowicka, która założyła pierwsze koło gospodyń wiejskich i Antonina Perdówna, założycielka drugiego koła. Obie panie zostały uwięzione w więzieniu carskim. O takich kobietach Otto Bismarck kanclerz Niemiec powiedział, że dawno pokonałby Polskę gdyby nie polskie kobiety. Siłaczkami były wiejskie nauczycielki, wykształcone panny z bogatych domów: uczyły czytać i pisać biedne dzieci , propagowały polską literaturę i twórczość „ku pokrzepieniu serc”. Niektóre Polki poświęcały swoje życie wychodząc za mąż za powracających z zsyłki powstańców, często schorowanych i pozbawionych dochodów. Henryka Pustowójtówna – uczestniczka powstania styczniowego. Działała na terenie Galicji tworząc organizację kobiecą tzw „Klaudynki”, były to młode dziewczyny, które kształciły się jak pomagać powstańcom. Ponieważ kobiety nie mogły brać udziału w walkach, Henryka przebrała się za chłopaka i pod pseudonimem Michał Smok, dzielnie walczyła w bitwach min w okolicy Małogoszcza. Wyróżniała się walecznością do tego stopnia, że została adiutantem dowódcy Mariana Langiewicza. Kiedy udało jej się uciec za granicę, we Francji brała udział w tworzeniu Czerwonego Krzyża, była sanitariuszką w czasie wojny francusko-pruskiej. Jadwiga Prendowska kurierka powstania styczniowego. Była szlachcianką, pochodziła z patriotycznej rodziny. Stanęła do walki jako matka pięciorga dzieci, razem z mężem została zesłana na Sybir, po powrocie zastała majątek w ruinie.Emilia Szczaniecka była piękną i bogatą kobietą, uczyła się w Poznaniu i Dreźnie, kochała lekarza Karola Marcinkowskiego nie mogła go jednak poślubić , ze względu jego pochodzenie z nizin społecznych. Oboje swoją miłość przelali na walkę o Polskę. Walczyli z germanizacją Polaków. W czasie powstania listopadowego Emilia udzielała pomocy rannym powstańcom, utworzyła też towarzystwo, które pomagało więźniom politycznym. Salomea Słowacka – matka Juliusza Słowackiego. Salomea znana była z patriotycznych poglądów, zaangażowała się w działalność młodzieży. Aresztowana przez carska policję podejrzana o związki z konspiracją Szymona Konarskiego odbyła karę więzienia. Prowadziła ożywioną korespondencję z synem, wspierała go finansowo. Gromadziła spuściznę po synu, ponad 130 listów. .Klementyna z Tańskich Hoffmanowa polska pisarka, redaktorka, wydawczyni, pedagog i działaczka społeczna. Była pierwszą Polką utrzymującą się z własnej pracy twórczej. W czasie powstania listopadowego opatrywała rannych. Była propagatorką usamodzielnienia się kobiet, napisała książkę „Pamiątka po dobrej matce” zawierającą treści religijne, ale też obronę narodowości polskiej i walkę z cudzoziemszczyzną. Maria Szymanowska polska pianistka i kompozytorka, była pierwszą zawodową pianistką Europy. Koncertowała w wielu krajach Europy, nawet na dworach królewskich. Tworzyła organizacje kobiece, wspomagała biednych. O Polkach pisano za granicą „niebiańskie Polki”, nawet poeta niemiecki Heine pisał serdecznie o polskich kobietach. Polki - kobiety to często ciche bohaterki kochające, cierpiące pełne poświęcenia. Zarówno w czasach pokoju i wojny polskie kobiety mądre i silne, kierują się miłością do rodziny i ojczyzny.
Notatka Anna Żmijewska, zdjęcia Helena Król
